Quy hoạch Alluvia City – tiên phong “mô hình thành phố bọt biển” bên sông Hồng

Quy hoạch Alluvia City tại Văn Giang (Hưng Yên) đặt nền móng cho chuẩn mực đô thị ven sông Hồng với mô hình “thành phố bọt biển”, giải quyết được bài toán ngập nước do mưa.

Mô hình thành phố bọt biển là gì?

Mô hình thành phố bọt biển (Sponge City) là một xu hướng quy hoạch đô thị hiện đại, được phát triển nhằm giải quyết những thách thức ngày càng lớn về biến đổi khí hậu, lũ lụt và sự suy giảm tài nguyên nước ngọt. Ý tưởng cơ bản của mô hình này là biến đô thị trở thành một “miếng bọt biển khổng lồ” có khả năng hấp thụ, lưu giữ, lọc sạch và tái sử dụng nước mưa thay vì để nước chảy tràn trên bề mặt cứng như đường nhựa, bê tông rồi dồn vào hệ thống thoát nước.

Khái niệm thành phố bọt biển xuất hiện đầu tiên tại Trung Quốc vào năm 2014 và nhanh chóng được áp dụng tại nhiều đô thị lớn. Điểm đặc biệt của mô hình này là thay vì phụ thuộc hoàn toàn vào hạ tầng xám như ống cống, kênh mương bê tông, các thành phố sẽ kết hợp hạ tầng xanh – xanh lam gồm công viên, hồ nước, đất ngập nước, vườn mưa, mái nhà xanh… để tăng khả năng trữ nước và giảm nguy cơ ngập úng. Bên cạnh việc thích ứng với thiên tai, thành phố bọt biển còn mang lại lợi ích về vi khí hậu, cải thiện cảnh quan và chất lượng sống cho cư dân.

Đặc điểm trong thiết kế thành phố bọt biển

Một thành phố bọt biển không chỉ là giải pháp chống ngập đơn thuần mà còn là sự tổng hòa giữa thiết kế đô thị, hạ tầng kỹ thuật và yếu tố sinh thái. Một số đặc điểm nổi bật có thể kể đến như:

Trước hết, các đô thị này chú trọng phát triển hệ thống hạ tầng xanh – xanh lam. Đây là sự kết hợp giữa không gian xanh và không gian mặt nước, từ công viên, vườn cây, vùng đất ngập nước nhân tạo đến hồ điều hòa và hành lang sông. Những không gian này không chỉ là điểm nhấn cảnh quan mà còn giữ vai trò “bể chứa tự nhiên”, điều tiết dòng chảy khi có mưa lớn.

Một đặc trưng quan trọng khác là việc sử dụng vật liệu thấm nước trong xây dựng đường phố, vỉa hè, quảng trường. Khác với bê tông hoặc asphalt thông thường, các vật liệu này cho phép nước mưa thấm dần xuống đất, bổ sung cho tầng nước ngầm thay vì chảy tràn ra cống.

Ngoài ra, hệ thống thu và lưu trữ nước mưa cũng là phần không thể thiếu. Nhiều công trình được thiết kế với bể chứa ngầm, bồn cây, quảng trường thoát nước chậm, hay mái nhà xanh có khả năng giữ lại lượng nước đáng kể trước khi trả dần về tự nhiên.

Đặc điểm cuối cùng nằm ở triết lý quy hoạch: thành phố bọt biển hướng đến tôn trọng dòng chảy tự nhiên, giảm tối đa sự can thiệp cứng nhắc của hạ tầng nhân tạo. Thay vì cố gắng đẩy nhanh việc thoát nước, mô hình này ưu tiên giữ lại, làm sạch và sử dụng nguồn nước ấy cho nhiều mục đích khác nhau, từ tưới tiêu cây xanh đến bổ sung nước ngầm.

Một số mô hình thành phố bọt biển trên thế giới và Việt Nam

Từ khi được khởi xướng, mô hình thành phố bọt biển đã được nhiều quốc gia áp dụng, mang lại những kết quả ấn tượng.

Tại Trung Quốc, nhiều thành phố đã trở thành “hình mẫu” nhờ chương trình quốc gia triển khai từ năm 2014. Ở Sanya, tỉnh Hải Nam, dự án Dong’an Wetland Park đã biến khu vực từng là bãi rác ô nhiễm thành công viên đầm lầy xanh mát. Công viên này vừa lưu giữ nước mưa, vừa lọc sạch tự nhiên, đồng thời trở thành điểm đến vui chơi và du lịch sinh thái. Cũng tại Sanya, Mangrove Park đã phục hồi rừng ngập mặn, giúp hấp thụ lượng nước mưa lớn và tạo lá chắn sinh thái chống lại tác động của bão.

Ở Châu Âu, nhiều thành phố nổi bật với các giải pháp sáng tạo. Rotterdam (Hà Lan) nổi tiếng với những “quảng trường nước” – không gian công cộng có thể biến thành bể chứa khổng lồ khi mưa lớn. Berlin (Đức) lại tập trung vào khuyến khích mái nhà xanh và vật liệu thấm nước để giảm hiện tượng đảo nhiệt đô thị. Singapore cũng là một ví dụ tiêu biểu ở châu Á ngoài Trung Quốc, với dự án Bishan – Ang Mo Kio Park đã thay thế kênh bê tông thẳng tắp bằng dòng sông tự nhiên uốn khúc, vừa trữ nước vừa tạo không gian sinh hoạt cộng đồng.

Tại Việt Nam, khái niệm thành phố bọt biển cũng bắt đầu được nghiên cứu và áp dụng. Ở TP. Hồ Chí Minh, Phú Xuân Wetland Park (Nhà Bè) được xem là một điển hình. Công viên đầm lầy này vừa lưu trữ nước mưa, vừa phục hồi hệ sinh thái cây dừa nước, đồng thời mang lại không gian sinh thái mới cho người dân. Ở Đồng bằng sông Cửu Long, nhiều dự án thí điểm cũng đang được triển khai nhằm tận dụng lợi thế tự nhiên, giúp đô thị chống ngập và thích ứng với biến đổi khí hậu bằng cách mở rộng diện tích cây xanh, tăng cường vật liệu thấm và hồ điều hòa.

Những mô hình này cho thấy thành phố bọt biển không chỉ là xu hướng toàn cầu mà còn mang tính cấp thiết tại các đô thị Việt Nam, nơi tình trạng ngập úng và biến đổi khí hậu ngày càng phức tạp.

Quy hoạch Alluvia City – thiết kế nương theo sông Hồng, giải quyết bài toán ngập úng 

Trên thế giới, nhiều đô thị ven sông đã lựa chọn cách “sống chung với nước” thay vì cố gắng chống lại thiên nhiên bằng những bức tường bê tông khô cứng. Mô hình “thành phố bọt biển” xuất hiện từ Đức và sau đó lan rộng sang Trung Quốc, Singapore, Hàn Quốc. Thay vì thoát nước càng nhanh càng tốt, các ý tưởng sẽ để thành phố hấp thụ và lưu giữ nước mưa như miếng bọt biển khổng lồ.

Alluvia City tiếp cận theo mô hình này. Các tuyến kênh trong dự án được kè mềm, tức là bờ đất thoải phủ thảm cỏ, cây bụi và cây thủy sinh. Nhờ đó, khi mưa lớn, nước thấm dần xuống đất thay vì tràn ra bề mặt cứng. Bà Ánh giải thích: “Kè mềm không chỉ giảm áp lực cho hệ thống thoát nước, mà còn giữ cảnh quan gần gũi, tránh tình trạng xói mòn”.

Khác với các bức tường bê tông thường thấy tại nhiều đô thị Việt Nam, kè mềm cho phép tương tác giữa con người và mặt nước. Đây cũng là giải pháp được áp dụng tại công viên Bishan (Singapore) hay công viên ven sông Hoàng Phố (Thượng Hải), nơi lối đi và bậc thang được thiết kế chấp nhận ngập tạm thời khi triều dâng, sau đó khô ráo trở lại. Không chỉ an toàn, các công trình này còn tạo nên bản sắc cảnh quan đô thị độc đáo.

Tại Alluvia City, hệ thống “công viên bán ngập” được bố trí rải rác. Bình thường đây là nơi vui chơi, khi mưa lớn lại biến thành hồ chứa tạm thời, điều tiết nước trước khi trả về hệ thống chung. Đây là bước tiến quan trọng trong việc hiện thực hóa mô hình thành phố bọt biển tại Việt Nam.

Nhờ mô hình “thành phố bọt biển” Alluvia City giải quyết được bài toán ngập do mưa tốt hơn nhiều so với các khu đô thị nội đô, đồng thời vẫn đảm bảo an toàn trước những đợt lũ lớn vốn ít xuất hiện.

Xem chi tiết: Phân khu Alluvia Onsen – Giai đoạn 1 Alluvia City